معرفی گوهرسنگ ها-خانواده توپاز:   

در این مقاله به معرفی خانواده کوارتز و خصوصیات آنها می پردازیم.

کانی شناسی سنگ توپاز

توپاز کانی یا ماده معدنی سیلیکاته ای است که غالباً در شکستگی ها و حفرات سنگ های آذرین همانند پگماتیت و ریولیت، در پایان انجماد سنگ تشکیل می شود. البته در رسوبات رودخانه منشأ گرفته از سنگهای آذرین اشاره شده نیز یافت می شود.

خانواده توپاز دارای تنوع رنگ زیادی هستند. رنگ های صورتی و بنفش توپاز حتی با یاقوتی که واجد این رنگ ها است رقابت می کند. برخی از این رنگ ها طبیعی هستند. در حالی که بقیه با بهسازی توپاز کم رنگ یا بی رنگ توسط حرارت دادن (Heat)، تابش اشعه (Irradiation)، یا روکش فلزی (metallic coating) تولید می شوند.

توپاز در واقع دارای طیف رنگ بسیار وسیع است که علاوه بر قهوه ای، شامل تن های آبی، سبز، زرد، نارنجی، قرمز، صورتی و بنفش می باشد. توپاز همچنین پلی کروئیک است. به این معنی که در جهات بلوری مختلف رنگ های متفاوتی نشان می دهد. یکی از شناخته شده ترین خواص فیزیکی توپاز سختی بالای آن است که مقدار آن 8 موهس می باشد. الماس، یاقوت و کریزوبریل از گوهر سنگ های شناخته شده با سختی بالاتر از توپاز هستند.

– عامل رنگ سنگ توپاز

توپاز گوهری آلوکروماتیک است، یعنی عامل رنگ آن عناصر موجود در ترکیب شیمیایی اصلی سنگ نیستند. بلکه توسط عناصر فرعی یا نقص در ساختار بلوری موجب ایجاد رنگ های مختلف می شود. وجود عنصر کروم باعث ایجاد رنگ های طبیعی صورتی، قرمز و بنفش در توپاز است. نقص در ساختار بلوری توپاز نیز می تواند رنگ های زرد، قهوه ای و آبی را ایجاد کند. رنگ معمول توپاز قهوه ای کمرنگ است لذا گاهی اوقات با کوارتز دودی اشتباه گرفته می شود.

بیشتر توپازها بدون رنگ یا شیری رنگ هستند. رنگ های زرد و قهوه ای آن نیز فراوان هستند. توپازهای دارای رنگ های طبیعی صورتی، نارنجی، قرمز، بنفش و آبی با کیفیت گوهری، نادر و از این رو با ارزش هستند. هنگامی که بلور توپاز در فضای نامحدود رشد کند، بلورهایی تشکیل می شوند که غالباً دارای خطوط موازی با محور طولی کریستال هستند.

این گوهرسنگ همچنین دارای رخ مشخصی است که عمود بر محور بلند کریستال (محور C) است. رخ توپاز موجب شده که علی رغم سختی بالا شکننده باشد. توپاز دارای وزن مخصوص بین 3.4 و 3.6 است. این مقدار برای یک ماده معدنی متشکل از آلومینیوم، سیلیس و عناصر گازی بالا است.  

مشخصات کلی توپاز در جدول زیر درج شده است.

استفاده از توپاز به عنوان جواهر

نام “توپاز” بیش از 2000 سال برای نامیدن تمامی سنگ های قیمتی زرد رنگ استفاده می شد. در آن زمان در بسیاری از نقاط جهان، تمامی گوهر سنگهای زرد را توپاز می نامیدند. افرادی که تجارت سنگ می کردند متوجه نبودند که این سنگ های زرد از انواع مختلف هستند.

حدود دویست سال پیش، کم کم پی بردند که این سنگهای زرد ممکن است توپاز، کوارتز، بریل، الیوین، یاقوت و یا مواد معدنی دیگر باشند. آنها همچنین متوجه شدند که توپاز در طیف گسترده ای از رنگ های دیگری به جز زرد وجود دارد.

اگر شما پنجاه سال پیش از یک جواهر فروشی درخواست مشاهده توپاز می کردید، به احتمال زیاد سنگهای دارای محدوده رنگ زرد، نارنجی، قهوه ای را به شما نشان می دادند. از حدود سال 1980، معمول ترین رنگ توپاز موجود در بازار به رنگ آبی است. از این رو بسیاری از مردم توپاز را به عنوان یک گوهر سنگ آبی با قیمت نسبتاً خوب می شناسند. اما جالب باشد بدانید که رنگ آبی توپاز به ندرت طبیعی است و عمدتاً با فرایند بهسازی ایجاد می شود.  

– بهسازی سنگ توپاز

امروزه بسیاری از توپازهای موجود در بازار و فروشگاه های سنگ، حاصل بهسازی توپاز در آزمایشگاه می باشند. قیمت آنها نیز در حد سنگ های نیمه قیمتی یعنی پایین تا متوسط است. توپاز بی رنگ تحت تأثیر حرارت، تابش اشعه و یا پوشش لایه های نازک اکسیدهای فلزی تغییر رنگ می دهد.

توپاز دارای رنگ آبی طبیعی بسیار نادر است و معمولاً به رنگ آبی کم رنگ وجود دارد. بنابراین تقریباً همه توپازهای آبی ارائه شده در فروشگاه ها، توپاز بی رنگی هستند که ابتدا در معرض تابش اشعه قرار گرفته و سپس حرارت داده می شوند تا رنگ آبی حاصل شود. “آبی سوئیس” (Swiss blue) و “آبی لندن” (London blue) نام های تجاری به کار رفته برای دو تا از رایج ترین انواع توپاز آبی بهسازی شده هستند که در بازار امروزی مشاهده می شوند. آبی آسمانی (Sky Blue) نیز غالباً با قیمتی پایین تر از دو توپاز قبلی در بازار وجود دارد.

توپاز دارای رنگ طبیعی صورتی یا بنفش نیز بسیار نادر است. این رنگ ها اغلب در آزمایشگاه تولید می شوند. توپازهای بی رنگ را نخست حرارت می دهند، سپس برای تولید رنگ صورتی با لایه ای از اکسید فلزی می پوشانند. پوشش نازک روی سنگ در طول زمان ممکن است بر اثر سایش از بین رفته و رنگ اصلی سنگ نمایان شود. برخی توپاز ها با یک اکسید فلزی روکش می شوند که به سنگ درخشش رنگین کمانی می دهد. این نوع که به “توپاز میستیک” (Mystic Topaz) معروف است، در اثر حرکت دادن زیر نور رنگش تغییر می کند. این روکش نیز نازک بوده و به مروز زمان در اثر سایش از بین می رود. این نوع توپاز در کشور ما به نام توپاز هفت رنگ شهرت دارد.

منشأ زمین شناسی توپاز

ترکیب شیمیایی توپاز سلیکات آلومینیوم Al2SiO4 (F,OH)2 است. فلوئور موجود در ترکیب توپاز، یک عامل محدود کننده در تشکیل آن است. تمرکز گاز فلوئور با غلظت کافی برای تشکیل یک کانی تنها در محیط های زمین شناسی اندکی رخ می دهد.

بیشتر توپاز ها در رگه ها و یا حفرات موجود در سنگ های آذرین همانند پگماتیت و ریولیت تشکیل می شوند. آنها در آخرین مرحله انجماد ماگما، زمانی که فعالیت های هیدروترمالی موجب فراهم ساختن فلوئور می شود، شکل می گیرند. توپاز در اثر جریان سیالات گرمابی و گاز ها در داخل شکستگی ها و حفرات پگماتیت ها و یا ریولیت ها تشکیل می شود. شکل گیری در حفرات، گاهی بلورهای توپاز خوش فرمی را ایجاد می کند. این بلور ها شفافیت عالی داشته و از آنها می توان به عنوان یک سنگ قیمتی استفاده نمود. کریستال های زیبای توپاز برای کلکسیونرهای مواد معدنی بسیار جذاب هستند.

توپاز همچنین در سنگ ریزه های موجود در رسوبات رودخانه ای که از هوازدگی پگماتیت ها و ریولیت ها در بالادست حاصل شده اند، یافت می شود. این رسوبات تشکیل معدن پلاسری را می دهند. توپاز در سراسر دنیا و در جاهایی که سنگ های پگماتیتی و ریولیتی وجود داشته باشد، یافت شده است. البته اغلب به صورت یک کانی ریز و کمیاب است. امروزه برزیل منبع اصلی تأمین کننده توپاز دارای کیفیت گوهری است. سریلانکا تولید کننده مهم دیگر است. توپاز همچنین در کشورهای نیجریه، استرالیا، پاکستان، روسیه، هند، زیمباوه، ماداگاسکار و نامیبیا نیز استخراج می شود.  

منابع:

-سایت Gia.edu

-سایت Geologe.com

جهت تهیه زیورآلات نقره با کیفیت عالی و قیمت بسیار مناسب به فروشگاه اینترنتی جواهرات اپال مراجعه نمایید.

فروشگاه جواهرات اپال

  • مدیر فروشگاه
  • ۱۳۹۵/۲۱/۱۰
  • 1526 بازدید

2 دیدگاه برای “معرفی گوهر سنگ ها- خانواده توپاز”

    • سلام. آدرس کانال و اینستاگرامم در زیر ارائه شده است. لینک آنها نیز در پایین صفحه سایت وجود دارد.
      @opalgemstore
      opal_gem_store
      آدرس برای مراجعه حضوری: آمل-میدان هفده شهریور-پشت ساختمان پزشکان-پاساژ سعادت قایم- طبقه 2-فروشگاه زیورآلات اپال

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

جستجو در سایت

درحال بارگذاری ...